Những giai đoạn then chốt trong quá trình phát triển của trẻ

Sự phát triển của trẻ được tạo nên từ những thay đổi dần dần, bắt đầu từ sự thụ thai và sau đó tiếp tục trong suốt vòng đời. Để phân loại và hiểu một cách dễ dàng hơn, sự phát triển thường được diễn tả dưới dạng các giai đoạn then chốt. Cách phân loại phổ biến nhất về các giai đoạn bao gồm: giai đoạn trước khi sinh, giai đoạn sơ sinh, giai đoạn mẫu giáo, giai đoạn tiểu học và giai đoạn vị thành niên. Từng độ tuổi được gắn với các giai đoạn một cách tương đối để gợi nên ý niệm chung khi nào một giai đoạn bắt đầu và kết thúc.

Giai đoạn trước khi sinh là khoảng thời gian từ khi thụ thai cho tới khi sinh hạ. Đó là giai đoạn của sự phát triển kỳ diệu – từ một tế bào đơn lẻ thành những cơ quan trong cơ thể, hoàn thiện với một bộ não và những khả năng hành xử, tất cả diễn ra trong khoảng thời gian 9 tháng.

Giai đoạn sơ sinh là giai đoạn phát triển kéo dài từ khi trẻ được sinh ra cho tới khi trẻ được khoảng 18 tới 24 tháng tuổi. Giai đoạn sơ sinh là khoảng thời gian trẻ hoàn toàn phụ thuộc vào người lớn. Nhiều hoạt động tâm lý bắt đầu từ giai đoạn này, ví dụ như các hoạt động về ngôn ngữ, cảm nhận hình ảnh, kết hợp thần kinh cảm giác và nhận biết xã hội.

Giai đoạn mẫu giáo đoạn đầu được tính từ khi kết thúc giai đoạn sơ sinh cho tới khi trẻ được 5 hay 6 năm tuổi; đôi khi giai đoạn này còn được gọi là giai đoạn trước khi tới trường. Trong suốt thời kỳ này, trẻ học cách tự chăm sóc bản thân và trở nên độc lập hơn. Trẻ sẽ phát triển các kĩ năng ở trường (làm theo lời dạy, nhận diện các chữ cái), ngoài ra trẻ thường dành nhiều giờ để chơi với những bạn cũng lứa. Nhìn chung, giai đoạn này khép lại khi bé vào lớp một.

Giai đoạn  tiểu học là giai đoạn bắt đầu từ khi trẻ lên 6 và kết thúc khi trẻ  11 tuổi. Trẻ sẽ làm chủ những kĩ năng cơ bản như đọc, viết và tính toán, bên cạnh đó trẻ cũng bắt đầu tiếp xúc với thế giới rộng lớn với những khía cạnh văn hóa trong đó. Những gì trẻ đạt được trở thành chủ đề chính trong cuộc sống của trẻ và sự tự tin ở trẻ tăng dần lên.

Giai đoạn vị thành niên là giai đoạn chuyển giao từ giai đoạn cuối của tiểu học tới trước khi trưởng thành. Giai đoạn này bắt đầu từ khoảng 10 tới 12 tuổi và kết thúc trong khoảng từ 18 đến 20 tuổi. Giai đoạn vị thành niên bắt đầu với những thay đổi nhanh chóng về mặt thể chất – chiều cao và cân nặng tăng nhanh; thay đổi về đường nét cơ thể; sự phát triển về những đặc tính liên quan tới giới như là sự phát triển của ngực, của lông và râu và sự trầm đi của giọng nói. Ở giai đoạn này, nhu cầu tự do và cá tính tỏ ra nổi trội hơn cả. Cách suy nghĩ của trẻ trở nên logic hơn, thực tế hơn hay thậm chí là phức tạp hơn. Trẻ sẽ dành nhiều thời gian ở bên ngoài hơn là ở nhà. Ngày nay những nhà nghiên cứu về sự phát triển tin rằng vẫn có những thay đổi sau giai đoạn vị thành niên. Họ cho rằng quá trình đó diễn ra trong suốt cuộc đời.

Nhiều người tin rằng sự phát triển của trẻ chịu ảnh hưởng phần lớn bởi những yếu tố kế thừa như di truyền, bản chất. Trong khi đó, cũng có nhiều người cho rằng những gì trẻ trải nghiệm như môi trường xung quanh hay chế độ dinh dưỡng mới là quan trọng. Bên cạnh đó, cũng có những cuộc tranh cãi rằng liệu sự phát triển là liên tục hay ngắt quãng theo các thời kì. Hơn thế nữa, nhiều người cho rằng: so với những trải nghiệm về sau thì những trải nghiệm đầu đời gây ra tác động lớn hơn tới sự phát triển. Sự tác động qua lại giữa các quá trình sinh học (thay đổi về mặt thể chất), quá trình nhận thức (thay đổi về mặt suy nghĩ, trí tuệ và ngôn ngữ) và quá trình xã hội hóa (thay đổi trong những mối quan hệ với những người xung quanh, về mặt tình cảm và con người) tạo ra những giai đoạn phát triển.

Theo Essortment